Fragments of Repair/La Colonie Nomade is een drie maanden durend, collectief studieprogramma, ontwikkeld en geleid door politicoloog, feminist en decoloniaal activist Françoise Vergès. Fragments of Repair/La Colonie Nomade vindt, net als Fragments of Repair/Kader Attia (een tentoonstelling van Attia bij BAK) en Fragments of Repair/Gatherings (een online reeks lezingen, gesprekken, en assembly forums, georganiseerd door BAK op bakonline.org), plaats in het kader van het meerdelige project Fragments of Repair (17 april–1 augustus 2021). Het project is georganiseerd door BAK, basis voor actuele kunst, Utrecht met kunstenaar Kader Attia en La Colonie, Parijs. Omdat La Colonie een nomadisch bestaan is begonnen, wordt Fragments of Repair/La Colonie Nomade gehost door La Dynamo de Banlieues Bleues, Pantin, Parijs. De documentatie van La Colonie Nomade komt beschikbaar op een experimenteel online onderzoeksarchief, L’Oasis, dat na september 2021 wordt gepresenteerd.

In Fragments of Repair draagt Attia het idee van ‘dekoloniaal herstel’ (decolonial repair) aan als een tactiek om de planetaire urgentie van collectieve geestelijke gezondheid voor het voetlicht te brengen in een wereld die verwond is door de Covid-19-pandemie. ‘Letsel’, ‘wond’ en ‘herstel’ zijn belangrijke concepten in Attia’s artistieke praktijk, met name in relatie tot de materiële en immateriële onrechtvaardigheden van koloniaal geweld die tot op de dag van vandaag voortduren. De huidige omstandigheden brengen dit onrecht nog scherper in beeld en brengen bovendien nieuwe ‘verwondingen’ aan: van chronische onzekerheid tot maatschappelijk isolement, uitputting, verlies en angst. Welke paden kan herstel bieden – niet als een terugkeer naar eerdere wegen, maar als een traject ingegeven door de roep om dekolonisatie en restitutie ­– aan het leven tijdens en na het virale en psychologische pandemonium?

Fragments of Repair/La Colonie Nomade gaat verder in op deze vraagstukken en put daarbij uit dekoloniale strategieën als een manier om tot ‘vreugdevol overleven’ en collectieve praktijken van ‘herstel’ te komen, ondanks de wrede kapitalistische ‘economie van uitputting’.

Uitputting – zowel mentale als lichamelijke uitputting – is endemisch voor het kapitalisme. Het kapitalisme is gebaseerd op extractivisme, een continue uitputting van alle levensvormen en -krachten –mensen en dieren, aarde en bodem, oceanen en rivieren, lucht en water – ten behoeve van het welzijn van een select aantal mensen. De Covid-19-pandemie heeft de gezondheidsepidemie die aan het kapitalisme ten grondslag ligt – de epidemie van uitputting en de geestelijke kwetsbaarheid die daaruit voortvloeit, waaronder angst, depressie en gevoelens van isolatie – nog scherper in beeld gebracht. Tijdens quarantaines en lockdowns zijn er enerzijds mensen die bevoorrecht genoeg zijn om vanuit huis te werken en die hun werk en sociale relaties via Zoom onderhouden. Anderzijds bestaat er echter spectraal arbeid dat verricht wordt door miljoenen mensen – veel vrouwen, veel mensen van kleur ­–, die de stad schoon houden, voor zieken en ouderen zorgen, en eten en goederen afleveren bij mensen die het zich kunnen veroorloven om thuis te blijven. Deze scheve verhouding ten opzichte van diegenen die afhankelijk zijn van mensen die in steeds uitputtendere omstandigheden werken en leven, is onderdeel van wat Vergès de ‘economie van uitputting’ (‘economy of exhaustion’) noemt. Volgens Vergès heeft de economie van uitputting ‘een lange geschiedenis in de moderne wereld: het begon met de koloniale slavernij, waarin menselijke energie tot de dood aan toe werd uitgeput; de industriële revolutie nam deze logica over en exploiteerde de lichamen van witte arbeiders en kinderen totdat zij het recht kregen op kortere werktijden en minder zware fysieke arbeid, dankzij de uitputting van geracialiseerde lichamen in de koloniën. Liberale en neoliberale landen berusten voor de mijnbouw nog steeds op de uitputting van lichamen van migranten en mensen van kleur.” (1)

Hoe zou de dekoloniale strategie van ‘herstel’, in lijn met een dekoloniaal perspectief, korte momenten van ‘vreugdevol overleven’ teweeg kunnen brengen, in tegenstelling tot de doorgaans barre, uitgeputte vorm van overleven? Op wat voor manier draagt ‘herstel’ als dekoloniale praktijk bij aan de ontwikkeling van collectief gereedschap voor emancipatie en verzet? Hoe zou ‘herstel’, als een pragmatische interventie in ons dagelijks leven, ons kunnen helpen te ontsnappen aan de dominante subjectiviteit die de neoliberale economie van uitputting met zich meebrengt? Hoe zouden we samen na kunnen denken over ‘herstel’ en het in de praktijk kunnen brengen, in het kielzog van een pandemie die verhevigd wordt door hetgeen allang gebroken was (maatschappelijk, ecologisch en economisch onrecht)? En hoe zouden we, in het licht van dat wat onherstelbaar is, ‘herstel’ kunnen zien als iets dat onvolmaakt, onaf en voortdurend is, in tegenstelling tot de routine waarin we allerlei wonden dichten en de littekens verbergen; een routine die, zoals Attia heeft laten zien, diep verbonden is met de Europese moderniteit?

Met Fragments of Repair/La Colonie Nomade proberen we mensen niet simpelweg te informeren over de staat van de wereld, maar trachten we collectieve strategieën en concrete gebaren van ‘herstel’ te bedenken en in de praktijk te brengen. Ook verkennen we de plaats en rol van kunst tegen de neoliberaal-kapitalistische achtergrond van extractie en uitbuiting door (culturele) instellingen; enorme ongelijkheid; onbuigzaam racisme, seksisme en xenofobie; en de wereldwijde verwoesting van de levens van arme en geracialiseerde mensen. Terwijl de organisatoren van Fragments of Repair/La Colonie Nomade zich bewust zijn van de medeplichtigheid van culturele instellingen, hopen zij een veilige plek te bieden waar die medeplichtigheid openlijk besproken en het hoofd geboden kan worden.

Fragments of Repair/La Colonie Nomade is nauw verweven met Fragments of Repair/Gatherings, een reeks online lezingen, gesprekken en assembly forums, die onderdeel vormen van het lesprogramma. Fragments of Repair/Gatherings besteedt ook regelmatig aandacht aan de kunstenwerken in Fragments of Repair/Kader Attiain de vorm van (online) filmvertoningen en gesprekken met Attia, die een vertrekpunt vormen voor collectieve studie, waarin we ‘herstel’ aan de hand van kunst verkennen, verbeelden en in de praktijk brengen.

(1) Françoise Vergès, “Capitalocene, Waste, Race, and Gender,” e-flux journal, nr. 100 (mei 2019),www.e-flux.com
Syllabus: Download de syllabus voor Fragments of Repair/La Colonie Nomade hier.