Matthijs de Bruijne, Rick Dolphijn, Ine Gevers, Graham Harman, Maria Hlavajova, Hans van Houwelingen, Armin Linke, John Palmesino, Ann-Sofi Rönnskog, Territorial Agency, Iris van der Tuin, Lucas van der Velden




Learning Place, of kortweg LP, vormt het voornaamste platform voor educatie en talentontwikkeling van BAK. In het voorjaarssemester van 2015 (tussen begin februari en eind april) is het toegespitst op een verkenning van de begrippen ‘human’, ‘inhuman’ en ‘posthuman’. Deze voorjaarscursus maakt deel uit van het een halfjaar durende onderzoek Human-Inhuman-Posthuman, dat op zijn beurt weer plaatsvindt binnen het overkoepelende researchtraject Future Vocabularies. Er wordt geprobeerd om nieuwe sleutelwoorden als Antropoceen en posthumaniteit op te nemen in het discours rond hedendaagse artistieke praktijken en de deelnemers kennis te laten maken met de theorieën van nieuw materialisme en object oriented onthology.

Als er al iets was dat de respectievelijke vakgebieden van kunst en de geesteswetenschappen verenigde, dan gold de mens – in de zin van de manieren waarop personen hun menselijke ervaringen verwerken, vastleggen en analyseren – altijd als de gemene deler. Onder druk van de hedendaagse nieuwe realiteit heeft het idee van wat we voorheen ‘menselijk’ achtten echter ingrijpende veranderingen doorgemaakt. Het wereldwijde neoliberale kapitalisme, migratie, technologische ontwikkelingen en de grootschalige vernietiging van het milieu zijn voorbeelden van factoren die daaraan hebben bijgedragen.

Voorwaartse sprongen in informatie-, bio- en nanotechnologie, robotica, breinonderzoek en neurowetenschappen hebben ons begrip van de wetenschappelijke middelen waarmee we het menselijke aanduiden voorzien van een grotere reikwijdte en diepgang. Tegelijkertijd zijn zulke ontwikkelingen ertoe in staat om het menselijke subject de autonomie en de handelsbekwaamheid waaraan het in de moderniteit gewend was geraakt te ontnemen.

De tussenkomst van technologie dringt zo ver door in onze levens dat het voor zich lijkt te spreken om niet alleen af te stappen van een idee van individuele agency, maar ook van de archaïsche praxis en denktraditie van het antropocentrisme.

In een tijdperk dat ook wel bekendstaat als het Antropoceen staat de kwestie van de centrale positie van onze soort ter discussie. Het laatkapitalisme heeft een sterke biogenetische impuls, die niet alleen leidt tot de beheersing van wat we voorheen ‘de natuur’ noemden, maar die ook nieuwe levensvormen voortbrengt. De inzet van biopolitiek als handleiding vormt de kern van de hedendaagse kenniseconomie en verandert op een ongekende manier het gevoel deel uit te maken van deze soort en deze cultuur.

Wij beschouwen deze ontwikkeling als teken van het aanbreken van een condition post-humaine. In deze posthumane toestand gaan fascinerende nieuwe veranderingen gepaard met de herhaling van oude, onopgeloste problemen als oorlog, armoede, maatschappelijk onrecht en de steeds verder uiteenlopende toegankelijkheid van juist die vormen van technologie waarop ons systeem zich laat voorstaan.

Misschien zijn klimaatverandering en de milieucrisis wel de meest opmerkelijke voorbeelden van de paradoxale aard van de post-menselijke conditie en de kwalijke gevolgen die deze zou kunnen hebben. In het conflictrijke tableau dat deze toestand oplevert, steken allerlei nieuwe en overbekende vormen van onmenselijkheid de kop op. Welke artistieke, intellectuele en activistische wegen zijn er uit te stippelen om deze gecompliceerde realiteit te trotseren? Hoe kunnen we de alternatieve betekenis van kunst en kunstenaarspraktijk in het licht van zulke prangende actuele vraagstukken interpreteren?

Learning Place brengt studenten van twee Nederlandse MA-programma’s bij elkaar voor een periode van intensieve studie rond dit soort vragen. De vaste kern van de groep bestaat uit studenten van het masterprogramma van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht (MaHKU) en studenten van de Master Artistic Research aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten (MAR/KABK). Bij sommige gelegenheden sluiten studenten van andere kunstacademies uit binnen- en buitenland zich bij hen aan.

Learning Place bestaat uit tien sessies die elk een volledige dag beslaan. De bijeenkomsten zijn verspreid over het hele voorjaarssemester van 2015, dat loopt van 5 februari tot en met 30 april 2015. De sessies vinden plaats op: 29 januari (alleen MaHKU-deelnemers), 5 februari, 12 februari, 19 februari, (25 februari extra-curriculair), 12 maart, 19 maart, 26 maart, 9 april, 16 april, 23 april en 30 april.

De ochtenden worden voorgezeten door artistiek directeur Maria Hlavajova van BAK. Ze worden gevolgd door een middagprogrammering, die wordt gedoceerd in samenspraak met bij BAK betrokken kunstenaars, theoretici en activisten die optreden als gastdocenten.

Guest speakers during the spring 2015 LP include, among others: Matthijs de Bruijne (artist, Amsterdam); Rick Dolphijn (Assistant Professor at the Faculty of Humanities and Senior Fellow of the Centre for the Humanities, Utrecht University, Utrecht); Ine Gevers (curator, writer, activist, Utrecht), Graham Harman (Professor of Philosophy at the American University in Cairo, Cairo); Hans van Houwelingen (artist, Amsterdam); Armin Linke (artist, Berlin); Territorial Agency (architects and urbanists John Palmesino and Ann-Sofi Rönnskog, London); Iris van der Tuin (Associate Professor of Gender Studies and Philosophy of Science in the Graduate Gender Programme, Utrecht University, Utrecht); and Lucas van der Velden (curator and director of Sonic Acts, Amsterdam).

15 februari 2023, 10.00-18.00

A series of practical publishing workshops hosted by an active squat and anarchist social center in Amsterdam and organized by the Bookbinding Studio of Sandberg Instituut/Rietveld Academy and Lila Athanasiadou. 

Community Portal

4 februari 2023, 13.00-18.00

Using the sancocho (a pan-Latin American soup with no fixed recipe) as a tool for research and encounter, Mercado Lourdes (Bogotá, Colombia) will host and organize a series of field meals. These events activate and connect the multiple affects that have resulted from ongoing research with local producers into the biodiversity of the territory.  

Community Portal

16 december 2022, 15.00-17.00



In all continents, people have built matriarchal cosmologies sustained by complex rituals. In the advent of main modern religions and after centuries of colonizing invasions, the goddesses of antiquity were suppressed by the patriarchal structures that consolidated our era. However, they found ways to speak to us in the language of patterns, melodies, and poems. This workshop uses the voice as a method to reveal the presence of goddesses. 



Community Portal

27 januari, 18.30–29 januari, 21.00 2023

During these sessions—part of the bASIC aCTIVIST kITCHEN (b.a.k.) program in collaboration with Berend Bombarius, De Voorkamer and BAK, basis voor actuele kunst—we want to collectively explore the topic of setting up community kitchens. Different strategies, tools, methodologies, and contexts are explored to learn more about the challenges and opportunities in the practices and theories of community kitchens.

Community Portal